13 Eylül 2010 Pazartesi

Temel örme elemanları

İğne
Örmecilikte en etkin görevi üstlenen iğneler dört ana tipten oluşur:
1-Esnek uçlu iğne
2-Dilli iğne
3-İki uçlu kancalı iğne
4-Sürgülü iğne

Uzun ve kısa iğneler bir arada belirli bir sıralama ile dizilerek kullanılabilir. Veya iğne üzerindeki ayaklardan faydalanılarak kısa veya uzun iğne hareketi yapılabilir. Desenin oluşumunda önemli rol oynayan bu özellik, kilit mekanizmasının hangi iğnenin ne zaman örgüye dahil olacağını belirlenmesi ile gerçekleşir.

1-Esnek uçlu iğne: Kıvrımlı ucu esnek olması sebebiyle bu isimle anılan iğnenin ağzı bir baskı çubuğu ile açılıp kapanır. İplik iğnenin önüne gelerek esnek uçtan içeri girer. İğne ucu, baskı çubuğunun itmesiyle kapatılır. Baskı çubuğu uzaklaşır ve iğne aşağı doğru hareket eder. İpliği eski ilmeğin içinden geçirerek yeni ilmek oluşturur. Yukarı doğru hareket eder ve ilk pozisyonuna döner. Bu tip iğneler tek tek değil hepberaber hareket eder. Desenlendirme esnek ucun çalışıp çalışmaması durumundan yaralanılarak elde edilir.

2-Dilli (kancalı) iğne: Adını baş kısmındaki kancadan almıştır. Baş kısmındaki kanca ve dilin hareketi örme işleminin yapılmasını ayak yüksekliği ve şekli ise desenlendirmenin gerçekleşmesini sağlar. Kancalı iğneler hem tek tek hem de grup halinde hareket edebilir. Ağzı açık konumdaki iğne alçaldıkça önündeki iplik kanca içine yerleşir. Eski ilmek dili kapatır. İğne metal plakanın altına indiğinde eski ilmekten kurtulur ve tekrar yukarı doğru harekete geçer. Yeni oluşan ve halen iğnenin gövdesinde bulunan ilmek yukarı doğru çıkan iğnenin diline takılarak açılmasını sağlar. İğne ağzı açık olarak eski konumuna döndüğünde bir tur tamamlanmış olur. İğne hareketi atkı ve çözgülü örmede aynı şekilde gerçekleşir. İki örme türü arasındaki fark ipliğin iğneye taşınma yöntemindedir. Atkı örmede iplik, taşıyıcı tarafından yatay olarak iğnenin önüne getirilir. Çözgülü örmede ise her iğne için ayrı bir iplik kılavuzu vardır ve kılavuz taşıdığı ipliği iğnenin etrafında gezdirir.

3- Çift uçlu dilli iğne: Ayak kısmı olmayan ve her iki ucunda kanca bulunan bu iğne kancalı iğneyle anı şekilde ilmek oluşturur ancak farklı bir prensiple örme yapar. Karşılıklı iki yay üzerinde alış veriş hareketiyle çalışır. Desenlendirme bu iki hareketin yardımcı elemanlarla düzenlenmesi yoluyla elde edilir.

4-Sürgülü iğne: Tepesinde bir kanca ve kanallı bir saptan oluşur. Sürgü kanalın içinde aşağı yukarı hareket ederek kancanın ağzını açar ve kapatır. Çalışma metodu dilli iğne gibidir. Sürtünme oranı dilli iğneye göre daha az olduğu için kesik elyaflı ve tekstüre ipliklerin kullanıldığı kalitelerde tercih edilir.
Yapıları bakımından bütün iğneler hassas, düzgün yüzeyli, sürtünmeye, aşınmaya dayanıklı, kırılmayı önleyecek esnekliğe sahip niteliklerde olmalıdır.

İlmek
İpliğin iğne yardımıyla yüzey oluşturabilecek bağlantılara uygun bir şekle dönüştürülmüş haline ilmek denir. İlmek oluşumunun başlangıcında ipliğin oluşturduğu ters U şekli fiyonk olarak adlandırılır. Atkı iplik sistemli örmelerde ilmekteki üst yarım daire baş, ortadaki kısımlar bacak alttaki kısımlar ise ayak olarak adlandırılır. Baş ve ayaklar diğer ipliklerle yapılan bağlantıyı gerçekleştirdiği için, bu bölgelere baskı bölgeleri denir. Çözgü iplikli örme sistemlerinde ise farklı bir terminoloji kullanılır.

A fiyonk a)İlmek baş bölümü
b)İlmek gövde bölümü
c) ilmek ayak bölümü
İlmekler kumaşın iki yüzünde farklı bir görünüme sahiptir. İlmekler birbirinin içinden geçtiğinde yeni ilmeğin ayak kısımları eski ilmeğin üstünde kalıyorsa buna sağ ilmek ( R Rechts) altında kalıyorsa sol ilmek (L Links) adı verilir. Kumaşın ön yüzünde görülen sağ ilmek arka yüzde sol ilmektir. Kumaşta R ilmek yapısının hakim oldu yüze teknik yüz
L ilmek yapısının hakim olduğu yüze ise teknik arka denir.



Her yatay ilmek satırına may sırası ve her dikey ilmek bağlantısı yapısına may adı verilir. Gauge ( G ) terimi ise 1 inch lik mesafedeki iğne sayısını ifade eder. Örme kumaşın sıklıkları tespit edilirken bu dikey ilmek sütunları ve yatay ilmek satırlarındaki ilmek adatleri sayılır. 1 inch lik mesafedeki yatay ilmek sayısında 12 ve dikey ilmek sütununda 10 ilmek bulunan örme kumaşın mayı 10 gauge i 12 dir.


Atkı örmede, ilmekler ipliğin kumaş enince hareket etmesiyle oluşur. Her yeni ilmek sırası kumaşta bir önceki ilmek sırasından çekilir. Özel renk efektleri istenmedikçe bir sıradaki bütün ilmekler tek bir iplikten oluşur. Kumaştan bir iplik koparıldığı taktirde may sırası kendiliğinden sökülür.